اعمال جراحی‌های ترمیمی زانو با هدف جلوگیری از آسیب بیشتر به مفصل زانو و یا جلوگیری از عوارض جدی آن انجام می‌شوند. جراحی‌های ترمیمی اطراف زانو می‌توانند شامل طیف وسیعی از عمل‌های جراحی باشند.
جراحی ترمیم عصب (Nerve repair)
شایع‌ترین علل آسیب‌های اعصاب محیطی زانو عبارتند از :
ضربه مستقیم ، پاره شدن عصب به علت نوک تیز استخوان شکسته شده ، له شدن عصب بر اثر گیر کردن بین قطعات شکسته شده استخوان، فشار به عصب یا کشیده شده شدید آن بر اثر جابه‌جا شدن استخوان‌ها و یا به‌دنبال دررفتگی مفصلی، فشار به عصب به علت سندرم کمپارتمان، آسیب عصب بر اثر چسبندگی در بافت‌های اطراف آن. بسیاری از این آسیب‌ها بعد از گذشت مدتی خود‌به‌خود خوب می‌شوند ولی در مواردی که آسیب عصب همراه با پارگی یا زخم باشد ، عمل جراحی ترمیمی لازم است.
جراحی ترمیم عروق (Vascular repair) اطراف زانو
عروق اطراف زانو ممکن است به دلایل متعددی مانند ضربه شدید اولیه، پاره شدن بر اثر لبه تیز استخوان شکسته شده، هماتوم اطراف شکستگی و یا سندرم کمپارتمان آسیب ببینند. در موارد علائم شدید عروقی (هماتوم نبض دار، خونریزی شدید، ایسکمی حاد اندام) جراحی ترمیمی عروق آسیب دیده به صورت اورژانس لازم است. در برخی موارد نیاز است جراحی توسط تیمی از جراحان شامل جراح ارتوپد و جراح عروق و جراح پلاستیک صورت گیرد.
ترمیم زانو با جراحی
اعمال جراحی‌های ترمیمی زانو با هدف جلوگیری از آسیب بیشتر به مفصل زانو و یا جلوگیری از عوارض جدی آن انجام می‌شوند. جراحی‌های ترمیمی معمولا طی جراحی آتروسکوپی زانو صورت می‌پذیرند.
موارد ترمیم زانو
ترمیم زانو ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:
- برداشتن یا ترمیم پارگی منیسک
- بازسازی یا ترمیم پارگی رباط صلیبی
- برداشتن قطعات کوچک پاره شده غضروف مفصلی
- برداشتن قطعات سست استخوان
- برداشتن بافت سینوویال ملتهب
- برداشتن کیست بیکر
- تنظیم مجدد کشکک
- ایجاد سوراخ‌های کوچک یا ریزشکستگی در نزدیکی غضروف آسیب‌دیده برای تحریک رشد غضروف
انواع جراحی ترمیمی زانو
برخی از انواع جراحی ترمیمی زانو که به روش آرتروسکوپی انجام می‌شوند، عبارتند از:
- جراحی پارگی منیسک یا غضروف: منیسککتومی نام رسمی جراحی است که شامل برداشتن بخشی از غضروف منیسک از مفصل زانو است. منیسک یک غضروف ضربه‌گیر است که بین انتهای استخوان قرار می‌گیرد تا مانند بالشتک عمل کرده و از زانو حمایت کند. پارگی‌های کوچک‌تر منیسک را معمولاً می‌توان برای تسکین علائم پارگی مینیسک کوتاه کرد.
- ترمیم منیسک: ترمیم مینیسک یک روش جراحی است که برای ترمیم منیسک آسیب‌دیده انجام می‌شود. ترمیم منیسک می‌تواند آناتومی طبیعی زانو را بازیابی کرده و در صورت موفقیت آمیز بودن، پیش‌بینی طولانی مدت بهتری ارائه دهد. با این حال، ترمیم مینیسک جراحی مهم‌تری است که بهبودی طولانی‌تری دارد. همچنین به دلیل خون‌رسانی محدود به منیسک، ترمیم منیسک همیشه امکان‌پذیر نیست.
- بازسازی رباط صلیبی قدامی (ACL):رباط صلیبی قدامی یکی از چهار رباط اصلی زانو است. ACL برای ثبات زانو بسیار مهم است و افرادی که به ACL خود آسیب می‌رسانند، اغلب از خارج شدن زانوی خود از مفصل رنج می‌برند. بنابراین بسیاری از بیمارانی که دچار پارگی ACL هستند، درمان جراحی این آسیب را انتخاب می‌کنند. اکثر جراحی‌های ACL به روش آرتروسکوپی انجام می‌شود.
- برداشتن پلیکا: پلیکا بقایای بافتی است که از رشد جنین باقی مانده است. در مراحل اولیه رشد، زانوی شما به بخش‌های جداگانه تقسیم می‌شود. تقسیم‌کننده‌های محفظه‌ها به مرور زمان از بین می‌روند اما مقداری باف اضافی باقی می‌ماند. زمانی که این بافت باقیمانده برجسته‌تر باشد، به آن پلیکا می‌گویند. پلیکای تحریک شده را سندرم پلیکا می‌گویند. برداشتن پلیکا برای حذف این بافت تحریک شده انجام می‌شود.
- رهاسازی جانبی: کاسه زانو در انتهای استخوان ران در شیاری از غضروف بالا و پایین می‌رود. ممکن است کاسه زانو به سمت بیرون این شیار کشیده شده یا حتی ممکن است از شیار خارج شود و با خم شدن مفصل زانو باعث ایجاد درد شود. رهاسازی جانبی برای شل کردن رباط‌هایی که کاسه زانو را به سمت خارج شیار می‌کشند، انجام می‌شود.
- میکروشکستگی: میکروشکستگی درمانی است که برای تحریک بدن به رشد غضروف جدید در ناحیه غضروف آسیب‌دیده استفاده می‌شود. در روش میکروشکستگی، از لایه بیرونی سفت استخوان نفوذ کرده تا به لایه‌های داخلی استخوان، جایی که سلول‌های مغز استخوان وجود دارد، برسند. سپس این سلول‌ها می‌توانند به ناحیه آسیب‌دیده دسترسی پیدا کرده و شکاف غضروف را پر کنند.
- کاشت کندروسیت اتولوگ: در این روش، از جراحی آرتروسکوپی برای شناسایی مناطق آسیب غضروف و برداشت سلول‌های غضروف استفاده می‌شود. سلول‌های خود فرد سپس در آزمایشگاه رشد داده شده و در یک روش جداگانه در مفصل کاشته می‌شوند که به یک جراحی باز نیاز است.
- انتقال غضروف (OATS): انتقال غضروف شامل جابجا کردن غضروف از قسمت‌های سالم مفصل به مناطق آسیب‌دیده است. شاخه‌های کوچک غضروف همراه با بخشی از استخوان زیرین برداشته می‌شوند و به ناحیه آسیب منتقل می‌شوند. پلاگ‌ها از قسمت‌هایی از مفصل گرفته می‌شوند که سطح غضروفی مورد نیاز نیست.
عوارض و خطرات جراحی ترمیمی زانو
خطرات بیهوشی در جراحی که البته در تمام جراحی‌ها وجود دارند و ممکن از به ندرت ایجاد شوند عبارتند از:
- واکنش‌های آلرژیک به داروها
- مشکلات تنفسی
- خون ریزی
- عفونت
امروزه متخصصین ارتوپد به نتایجی رسیده اند که نشان داده شده است عواملی چون استرس و آسیب عصب می‌تواند در ایجاد درد در قسمت‌های مختلف بدن موثر باشد . برای مثال زانو منشا اصلی عصبی، آسیب و فشارعصب پرونئال در قسمت زیرین زانو و یا حتی بهم فشردگی این عصب پس از درمان‌های شدید است که با شیوه های مختلف و جراحی قابل درمان است.
آسیب عصب زانو
بعضی اوقات مشکلات عصبی می‌توانند باعث درد زانو شوند. چندین عصب وجود دارد که مسئولیت احساس درد در زانو و اطراف آن را برعهده دارند. عصب ژنیکولار داخلی، عصب ژنیکولار جانبی و عصب اینفراپاتلار. درد ناشی از این اعصاب بسته به محل و کیفیت درد، می‌تواند با بلاک‌های عصبی یا فركانس پرتونگاری (RFA) درمان شود. درد عصبی (نورالژی) به صورت درد تیز، تیر کشیدن، سوزش، الکتریکی و احساس سوزن سوزن شدن توصیف شود.
جراحی آرتروسکوپی زانو
آرتروسکوپی به یکی از پرکاربردترین عمل‌های تشخیصی و درمانی صدمه‌های زانو تبدیل شده است. این عمل جراحی جزیی به صورت سرپایی انجام می‌شود. پزشک دستگاه آرتروسکوپ را از طریق چند برش کوچک وارد زانو می‌کند تا بتواند کل مفصل را ببیند و بخشی از آسیب دیدگی‌ها را ترمیم کند.
آمادگی پیش از جراحی
والدین بیماران زیر ۱۸ سال باید فرزند خود را همراهی و رضایت نامه عمل را امضا کنند. بیمار موظف است پزشک را از هر گونه حساسیت دارویی یا غیر آن آگاه کند و داروهای مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهد. آمادگی پیش از عمل (در روز انجام آرتروسکوپی) موارد زیر را شامل می‌شود:
- بررسی شرایط بیمار و ارائه توصیه‌های قبل و بعد از عمل
- معاینه جسمی و بررسی سابقه پزشکی
- گفتگوی پزشک با بیمار در مورد عمل، خطرهای احتمالی و مزایای آن و امضا رضایت نامه توسط بیمار پس از کسب آگاهی لازم
- مشاوره با متخصص بیهوشی
- ملاقات با متخصص فیزیوتراپی (آموزش تمرین‌های اصلاحی و استفاده از چوب زیر بغل و اندازه کردن زانوبند)
بیمار باید موارد زیر را حتماً با پزشک در میان بگذارد.هر گونه تغییر در وضعیت جسمی که بر جراحی اثر بگذارد. چنانچه پیش از جراحی هر یک از علائم زیر بروز یابد، باید به پزشک اطلاع داده شود:
- علائم سرماخوردگی
- تب و یا تب و لرز
- تحریک چشم، گوش، گلو یا لثه و هر گونه ناراحتی دندانی
- کورک، خراش یا بریدگی پوست
- ناراحتی معده یا روده مانند اسهال، حالت تهوع و استفراغ یا وجود خون در مدفوع
- تغییر در کلیه یا مثانه که شامل سوزش ادراری، وجود خون یا عفونت در ادرار، تکرر یا اضطرار ادراری می‌شود.
- احتمال بارداری
شب قبل از جراحی
رعایت توصیه‌های زیر بسیار مهم است:
- پرهیز از خوردن یا آشامیدن پس از نیمه شب مگر آن که پزشک یا متخصص بیهوشی دستور دیگری داده باشد. احتمال دارد جراحی در صورت رعایت نکردن این نکته یا عدم پیروی از دستورات پزشک کنسل شود.
- در شب پیش از جراحی و مجدداً در صبح روز جراحی باید زانو پنج دقیقه با اسفنج آغشته به صابون گرفته شده از پرستار مالش داده و تمیز شود. بیمار باید حساسیت به ید یا صابون را اطلاع دهد.
- مصرف داروهای معمول تنها در صورت اجازه پزشک یا متخصص بیهوشی مجاز است.
- پوشیدن لباس‌های راحتی، مانند شلوار کشی یا لباس گشاد، که درآوردن و پوشیدن آن راحت باشد.
پس از جراحی
بیمار پس از اتمام جراحی به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود و معمولاً یک ساعت در آن اتاق تحت نظر می‌ماند؛ البته مدت ماندن در اتاق ریکاوری به عمل جراحی و نوع بیهوشی بستگی دارد. ممکن است از پانسمان بزرگ، زانوبند یا کمپرس یخ استفاده شود.
این جراحی چندان تهاجمی نیست. این عمل در اکثر موارد تنها یک تا دو ساعت طول می‌کشد و بیمار معمولاً همان روز عمل ترخیص می‌شود. بیمار باید در منزل از کمپرس یخ و پانسمان استفاده کند؛ یخ ورم را فرومی‌نشاند و درد را تسکین می‌دهد.
اگر دردها، ناراحتی ها و مشکلاتی که در زانوی خود دارید؛ نیازمند جراحی باشد؛ می‌توانید به دکتر مهدی مؤیدفر، جراح زانو مراجعه نمایید. لطفا جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره تلفن 31315870 – 031 تماس حاصل فرمایید.