درد جلوی زانو و کشکک(زانوی دوندگان): علت و درمان

یکی از رایج‌ترین عوامل درد جلوی زانو عارضه‌ای با نام سندروم درد کشکک (PFJ) است. این مشکل معمولاً در کودکان و به‌ویژه دختران بسیار بروز پیدا می‌کند. علل مختلفی چون صافی کف پا، مشکلات بخش پایینی کمر و کوتاهی عضلات ران را به این عارضه نسبت می‌دهند که درد ناشی از آن به‌صورت دردی نامشخص در جلوی پا ظاهر می‌شود.

درد جلوی زانو

سندروم درد کشکک، اصطلاحی گسترده است که برای توصیف دردهای جلوی زانو و اطراف کشکک و یا کاسه‌ی زانو مورد استفاده قرار می‌گیرد. ازآنجایی‌که این عارضه بیشتر در افرادی (به‌ویژه زنان و جوانان) که در فعالیت‌های ورزشی شرکت دارند، بروز پیدا می‌کند، تحت عنوان مصدومیت زانوی دونده‌ و یا مصدومیت زانوی پرش کار نیز شناخته می‌شود. ولی بااین‌حال احتمال رویداد این سندروم برای افراد غیر ورزشکار نیز وجود دارد. درد و خشکی ناشی از این عارضه می‌تواند اموری مانند بالا رفتن از پله‌ها، زانو زدن و انجام دیگر فعالیت‌های روزمره را دشوار سازد.

عوامل بسیاری در ایجاد سندروم درد کشکک تأثیرگذار خواهند بود که در این میان جابه‌جایی کشکک و استفاده بیش‌ازحد از زانو در انجام ورزش‌های شدید و یا تمرینات، عواملی بسیار مهم تلقی می‌شوند.

غالباً علائم این عارضه با انجام درمان‌های محتاطانه مانند ایجاد تغییرات در میزان فعالیت‌ها و یا شرکت در یک برنامه‌ی ورزش‌درمانی، بهبود خواهند یافت.

علل بروز این عارضه

استفاده‌ی بیش‌ازحد

در بسیاری از موارد، سندروم درد کشکک به دلیل انجام فعالیت‌های فیزیکی شدید که فشار مضاعفی را بر روی زانو وارد می‌آورد، بروز پیدا می‌کند. علاوه بر این ایجاد تغییراتی ناگهانی در فعالیت‌های فیزیکی نیز می‌تواند عامل دیگری در بروز این مشکل باشد. این تغییرات می‌توانند در دفعات تکرار فعالیت‌ها، مانند افزایش تعداد روزهایی در هر هفته که تمرینات انجام می‌شوند، باشند.

سایر عوامل دیگری که می‌توانند به درد کشکک زانو منجر شوند عبارت‌اند از:

• انجام تمرینات ورزشی نادرست و یا استفاده از تجهیزات نامناسب
• ایجاد تغییر در کفش یا سطح انجام ورزش

جابه‌جایی کشکک از حالت طبیعی

جایگیری نامناسب کاسه‌ی زانو در بریدگی زند زبرین می‌تواند دلیل دیگری در ایجاد سندروم درد کشکک باشد. در این شرایط، با خم شدن زانو، کشکک به یک سمت از بریدگی کشیده می‌شود. این شرایط غیرعادی می‌تواند فشاری مضاعفی را به ناحیه‌ی بین پشت کشکک و استخوان زند زبرین وارد آورد و منجر به تحریک بافت نرم آن ناحیه شود.

علائم

شایع‌ترین علائم سندروم درد کشکک، درد راکد است که همراه با تیرکشیدگی در بخش جلویی زانو احساس می‌شود. این درد (که معمولاً به‌تدریج آغاز می‌شود و با انجام فعالیت مرتبط است) ممکن است در یک زانو و یا هر دو زانو وجود داشته باشد. دیگر علائم رایج این عارضه عبارت‌اند از:

• احساس درد در طول انجام تمرینات ورزشی و یا فعالیت‌هایی که با خم و راست کردن مکرر زانو همراه هستند مانند بالا رفتن از پله‌ها، دویدن، پریدن و یا زانو زدن.
• احساس درد پس از نشستن با زانوهای خم برای مدت زمان طولانی همانند نشستن در سالن سینما یا بر روی صندلی هواپیما
• ایجاد درد با تغییر در میزان و یا شدت فعالیت‌ها، سطح انجام ورزش و یا تجهیزات ورزشی.
• صدا دادن و تق‌تق کردن زانو در زمان بالا رفتن از پله‌ها و یا هنگام برخاستن پس از نشستن‌های طولانی‌مدت.

معاینات پزشکی

معاینات فیزیکی

در طول انجام معاینات فیزیکی، پزشک در مورد وضعیت عمومی سلامتی و علائمی که شما تجربه کرده‌اید، صحبت می‌کند. همچنین ممکن است سؤالاتی پیرامون فعالیت‌هایی که این درد را بدتر می‌کند از شما بپرسد. ممکن است پزشک، برای تعیین محل دقیق بروز درد، نواحی جلوی مفصل و کاسه‌ی زانوی شما را به آرامی بکشد یا فشار دهد.

تصویربرداری اشعه‌ی ایکس

معمولاً تشخیص سندروم درد کشکک با انجام معاینات فیزیکی امکان‌پذیر خواهد بود. بااین‌حال در بسیاری از موارد، ممکن است پزشک برای رد کردن احتمال وارد آمدن آسیب به ساختار زانو و بافت متصل به آن، از شما بخواهد تا به کمک تصویربرداری اشعه‌ی ایکس، تصاویری از زانو خود تهیه کنید.

درمان

روش‌هایی که برای درمان سندروم درد کشکک مورد استفاده قرار می‌گیرند با هدف تسکین درد و بازیابی دامنه و توان حرکتی انجام می‌شوند. در بسیاری از موارد می‌توان دردهای کشکک را بدون استفاده از روش‌های مبتنی بر جراحی معالجه کرد.

درمان‌های بدون جراحی

تغییر در فعالیت‌ها

تا زمان بهبود درد، از انجام فعالیت‌هایی که می‌توانند آسیب‌هایی را زانوان شما وارد آورند، خودداری کنید. این امر بدین معنی است که تمرینات ورزشی روزانه‌ی خود را تغییر دهید یا فعالیت‌هایی که فشار کمتری را به مفاصل زانوهای شما متحمل می‌سازند انجام دهید. دوچرخه‌سواری و شنا دو نمونه از فعالیت‌های ورزشی مناسب خواهند بود. در صورت داشتن اضافه‌وزن، کاهش وزن نیز دربرداشتن فشار بیش‌ازحد از روی زانوها بسیار مؤثر خواهد بود.

تکنیک R.I.C.E

این تکنیک که مخففی از واژگان استراحت (Rest)، یخ درمانی (Ice)، فشرده‌سازی (Compression) و بالا گرفتن (Elevation) است، عبارت است از:

• استراحت. پرهیز از وارد آوردن فشار بیش‌ازحد بر روی زانوی دردناک.
• یخ درمانی. استفاده از بسته‌هایی از یخ بر روی ناحیه‌ی دردناک چندین مرتبه در روز و هر بار برای 20 دقیقه. از قرار دادن مستقیم یخ بر روی پوست خودداری کنید.
• فشرده‌سازی. برای جلوگیری از هرگونه تورم اضافی، پانسمانی انعطاف‌پذیر را به دور زانوی خود به‌آرامی بپیچید و ناحیه به اندازه‌ی یک سوراخ بر روی کاسه‌ی زانو را بدون پانسمان رها کنید. اطمینان حاصل کنید که پانسمان به‌طور کامل زانو را در بر بگیرد و هیچ‌گونه درد اضافه‌تری را ایجاد نکند.
• بالا گرفتن. تا حدی که امکان دارد، به حالت درازکش استراحت کنید و پاهای خود را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید.

دارو درمانی

داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسین در کاهش تورم و رفع درد بسیار مؤثر خواهند بود.

در صورت باقی ماندن درد و یا دشوارتر شدن حرکت زانو، با پزشک خود تماس بگیرید تا ارزیابی کامل‌تری از وضعیت شما به عمل آورد.

تمرینات فیزیوتراپی

انجام تمرینات خاصی در بهبود دامنه و توان حرکتی و استقامت زانو بسیار مؤثر خواهند بود. ازآنجایی‌که عضلات چهار سر ران نقش عمده‌ای را در تثبیت زانو ایفا می‌کنند، بسیار ضروری است که به انجام تمریناتی برای تقویت و کشش این عضلات تمرکز شود. انجام تمریناتی برای تقویت عضلات میان تنه مانند شکم و بخش پایین کمر نیز بسیار توصیه می‌شود.

انجام تمرینات کششی پا در تقویت و افزایش توان کششی عضلات چهار سر ران بسیار مؤثر خواهد بود.

ابزارهای ارتوپدی کمکی

استفاده از کفی‌های مناسب در کفش، در جایگیری صحیح و پایداری پا و غوزک آن و برداشتن فشار از بخش پایینی پاها بسیار مؤثر خواهد بود. این ابزارهای ارتوپدی را می‌توان به صورت سفارشی و یا آماده از بازار تهیه کرد.

درمان‌های جراحی

روش‌های جراحی درمان دردهای کشکک در موارد بسیار معدودی لازم خواهند بود و تنها برای موارد شدیدی مورد استفاده قرار می‌گیرند که با انجام روش‌های درمانی بدون جراحی بهبود نیافته‌اند. این روش‌های مبتنی بر جراحی عبارت‌اند از:

آرتروسکوپی

در طی این عمل جراح دوربینی کوچک با نام آرتروسکوپ را به مفصل زانو وارد می‌کند. این دوربین تصاویری را برروی صفحه‌ی نمایشگری نشان می‌دهد که جراح با استفاده از این تصاویر و به کمک ابزار جراحی مینیاتوری خود، اقدام به انجام جراحی می‌کند.

در برخی از موارد پاکسازی بخش آسیب دیده‌ی غضروف مفصلی از سطح کشکک در کاهش درد بسیار مؤثر خواهد بود.

در صورتیکه سفتی بیش از حد تاندون رتیناکولوم جانبی منجر به بیرون آمدن کشکک از شیار استخوان زند زبرین شده باشد، ممکن است عمل رهاسازی جانبی برای شل کردن این بافت و و اصلاح جایگاه کشکک جابه‌جا شده انجام شود.

انتقال برجستگی روی استخوان درشت نی

در برخی موارد، ممکن است لازم باشد برای جایگیری مناسب کاسه‌ی زانو، تاندون پاتلا در امتداد برجستگی روی استخوان درشت‌نی جابه‌جا شود.

معمولاً برای این عمل، به انجام جراحی بازی نیاز خواهد بود. در طی این عمل پزشک برجستگی روی استخوان درشت‌نی را به طور کامل یا به صورت جزئی جدا می‌کند تا بتواند استخوان و تاندون را به سمت ناحیه‌ی داخلی زانو جابه‌جا کند. سپس این قطعه‌ی استخوانی با استفاده از پیچ‌هایی به استخوان درشت‌نی دوباره متصل خواهد شد. در بسیاری از موارد انجام این عمل منجر به جایگیری مناسب‌تر کاسه‌ی زانو در شیار استخوان زند زبرین خواهد شد.

پیشگیری

اقدامات ممکن برای جلوگیری از رخداد مجدد درد کشکک زانو عبارتند از:

• پوشیدن کفش‌هایی متناسب با فعالیت‌های درگیر
• گرم کردن بدن قبل از انجام فعالیت‌های ورزشی و فیزیکی
• انجام تمرینات کششی و انعطافی برای تقویت عضلات چهار سر و همسترینگ در برنامه گرم کردن روزانه و پس از انجام فعالیت‌های فیزیکی
• افزایش تدریجی تمرینات ورزشی
• کاهش فعالیت‌هایی که قبلاً آسیب‌هایی را به زانو وارد آورده است.
• حفظ وزن سالم بدن برای جلوگیری از تحمیل شدن فشاری بیش‌ازحد به زانو